Brama do Puszczy… Odwiedź Hajnówkę

Puszcza Białowieska ma w sobie niezwykłą moc. To jedyny pradawny kompleks leśny w Europie, który w dużej części zachował swój pierwotny charakter, dlatego jest obszarem bezcennym przyrodniczo, który znalazł się na liście UNESCO. Puszcza rozciąga się na powierzchni niemal 1500 kilometrów kwadratowych, zarówno na terenie Polski, jak i Białorusi.

Jedną z „bram” do Puszczy Białowieskiej jest Hajnówka, tak zresztą popularnie nazywana – „Brama do Puszczy Białowieskiej”… Miejsce, do którego warto przyjechać zanim rozpoczniemy zaplanowaną podróż w niemal inny wymiar czasu. Dlaczego? Bo samo miasto ma przyjezdnym do zaoferowania wiele pięknych chwil, miejsc, a może nawet wzruszeń…

Turystom z innych regionów Polski Hajnówka wydaje się (i rzeczywiście jest) magiczna, podobnie jak Białowieża i całe Podlasie. Jest to szczególny region, wielokulturowy, w którym czas nie biegnie rytmem zbyt szybkim, niepozwalającym na zatrzymanie się i zauważenie piękna wielowiekowej przyrody, ale również różnorodnego dziedzictwa historycznego, zapisanego w tutejszej architekturze.

Mowa tu nie tylko o skarbach każdego regionu, którymi są przede wszystkim świątynie, ale również o budynkach mieszkalnych, charakterystycznych dla Podlasia, które poszukiwacze klimatycznych miejsc znajdą również w Hajnówce (od razu – podpowiedź: szukajmy ich przede wszystkim w okolicach ul. Górnej).

Zanim wyruszymy kolejką wprost z Hajnówki w głąb Puszczy… zabawmy na chwilę w samym mieście o nazwie, która brzmi dla przybyszy równie intrygująco, jak samo to szczególne miejsce na mapie Polski i Europy.

Hajnówka… na straży puszczańskich skarbów

Historia miasta liczącego dziś nieco ponad 20 tysięcy mieszkańców sięga XVI wieku. Bardzo ważną datą w hajnowskich annałach jest rok 1589, kiedy to po ogłoszeniu prawa „Ordinato o prewentach królewskich” Puszcza Białowieska, a wraz z nią również dająca początek istnieniu  osady Hajnówka – strażnica leśna, została zaliczona do dóbr królewskich (stołowych) bezpośrednio zależnych od króla.

Dzięki temu sama puszcza, jak i Straż Hajnowska (nazwa miasta wywodzi się prawdopodobnie od nazwiska pierwszego strażnika) znalazły się pod szczególną ochroną.

Hajnówka i Puszcza Białowieska przechodziły różne koleje losu, „wyznaczane” przez zmiany polityczne, determinujące przynależność m.in. do Rosji i do Polski, ale również gospodarcze.

Rewolucje technologiczne także i tu znalazły swoje „odzwierciedlenie”, m.in. w poprowadzeniu przez Hajnówkę linii kolejowej (zabór rosyjski), w wybudowaniu przez Niemców na potrzeby eksploatacji zasobów drewna kolejki wąskotorowej (w czasie I wojny światowej), w rozwoju przemysłowym za czasów II RP, co wiązało się ze wzmożonym osadnictwem osób reprezentujących różne narodowości i kultury i dalszym rozwoju miasta w latach powojennych.

Jeśli nadal zastanawiasz się, czy Hajnówka, jako niewielkie miasteczko, u progu wielkiej Puszczy Białowieskiej, może okazać się dla Ciebie interesująca – nawet ten wyjątkowo lapidarny zapis historii tego miejsca powinien Cię do tego przekonać.

Pomnik Żubra

Będąc w Hajnówce warto odwiedzić m.in. tutejsze świątynie, muzea, ulice i skwery, na których np. możesz natknąć się na niekwestionowanego króla Puszczy Białowieskiej – żubra.

Gdzie, jeśli nie w Hajnówce powinien on zostać odpowiednio uhonorowany? Słynny hajnowski Pomnik Żubra (obecnie znajdujący się na skwerze przed Urzędem Miasta) sam może się „pochwalić” ciekawą historią.

Nie jest to pierwszy pomnik tego monumentalnego zwierzęcia. Pierwowzór, wykonany za panowania cara Aleksandra II w XIX w., po wielu perypetiach historycznych, ostatecznie znalazł się w Spale. Obecny Pomnik króla Białowieży został odsłonięty w 2001 r. i stanowi jedną z największych ciekawostek Hajnówki.

Hajnówka – miasto wielu świątyń

W świątyniach Hajnówki „odbija” się bogactwo wielokulturowości tej ziemi. Jeśli pasjonujesz się architekturą sakralną, będąc w Hajnówce na pewno się nie zawiedziesz. Znajdziesz tu aż osiem kościołów – m.in. obrządku wschodniego i rzymskiego. A to nie cała „mapa” wyznaniowa Hajnówki, w której funkcjonuje również kilka zborów różnych wspólnot protestanckich.

Największe zainteresowanie turystów wzbudzają cerkwie oraz kościoły rzymsko-katolickie.

Architektura jednej z tutejszych świątyń prawosławnych stała się kolejnym symbolem miasta – z uwagi na swoją oryginalność i wyjątkowość. Będąc w Hajnówce, koniecznie odwiedź zatem Sobór Świętej Trójcy.

Sobór Świętej Trójcy

Obecna świątynia powstawała przez wiele lat. Prace rozpoczęły się w latach 70., a zakończyły w latach 90. ubiegłego wieku. Efekt jest imponujący. Cerkiew posiada aż siedem ołtarzy, a w jej wnętrzu może jednocześnie przebywać nawet kilka tysięcy osób.

Wyjątkowa jest zarówno linia bryły budowli, jak i jej bogate wnętrze, które jest niezwykłą atrakcją dla osób, które nie wyznają prawosławia, a dla tutejszych parafian – wspaniałą przestrzenią sacrum.

Zachwycają zarówno polichromia, jak i pisane na potrzeby powstającej świątyni ikony oraz ikonostas.

Przy świątyni działa studium kształcące psalmistów oraz dyrygentów cerkiewnych. Warto również zaznaczyć, że to właśnie w Soborze Świętej Trójcy w Hajnówce odbywa się słynny Międzynarodowy Festiwal „Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej”, który gromadzi pasjonatów pieśni chóralnej z Polski i z innych krajów.

Jeśli chciałbyś wysłuchać chórów biorących udział w tym szczególnym święcie sakralno-muzycznym, przyjedź do Hajnówki we wrześniu. W tym roku festiwal odbędzie się w dniach: 12 – 17 września.

Kościół Rzymskokatolicki pw. Św. Cyryla i Metodego

Niewątpliwym bogactwem architektonicznym i duchowym Hajnówki jest również Kościół pw. Św. Cyryla i Metodego – świątynia katolicka, wyróżniająca się z daleka monumentalną i strzelistą sylwetką, z charakterystycznymi dwiema wieżami.

Świątynia utrzymana w stylu neobarokowym, budowana była w latach 1999 – 2008. Wnętrze przykuwa wzrok swoją wielkością i jasnością bieli, na tle której wyróżniają się żyrandole, jakich zapewne nie ujrzysz w żadnym innym kościele – wykonane z poroży jelenia, które doskonale wpisują się w klimat Hajnówki, jako „bramy do Puszczy Białowieskiej”.

W odległości zaledwie kilku kilometrów od Hajnówki jest jeszcze jeden obiekt o charakterze sakralnym, który warto odwiedzić – to byłe uroczysko Miednoje, dziś znane jako Krynoczka, czyli słynne ze swoich uzdrawiających mocy źródełko, do którego przybywają wierni prawosławni. Obecnie znajduje się tu cerkiew i kapliczka, o których przeczytasz więcej w jednym z artykułów na naszym portalu.

Co jeszcze może Cię zafascynować w Hajnówce?

W tym niewielkim miasteczku czekają na Ciebie również wyjątkowe muzea. Jest to Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej oraz Muzeum Kowalstwa i Ślusarstwa.

Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej

Muzeum nie tylko prezentuje historię Białorusinów Podlasia, ich kulturę i zwyczaje, ale również inspiruje miejscowych (i nie tylko) twórców, realizując różne projekty artystyczne, w tym plenery malarskie.

Na gości czekają tu zarówno stałe ekspozycje etnograficzne, jak i wystawy czasowe. Warto zapoznać się z eksponatami tworzącymi wystawy: „Białoruska zagroda”, „Białoruski kalendarz”, „Rzemiosło na białoruskiej wsi Podlasia” oraz „Hajnówka. Brama do Puszczy”.

W tradycyjny, ale również nowoczesny (multimedia) sposób, przedstawiają one kulturę Podlasia z perspektywy jego białoruskich mieszkańców, którzy od wieków współtworzą wyjątkowy klimat tego miejsca.

Muzeum Kowalstwa i Ślusarstwa

To szczególna placówka muzealna, prowadzona z prywatnej inicjatywy. Celem muzeum, jak już jego nazwa wskazuje, jest kultywowanie bogatej tradycji kowalstwa i ślusarstwa, jako rzemiosł, które jeszcze niedawno miały szczególne znaczenie dla wszystkich społeczności wiejskich, również regionu Podlasia.

Jeśli interesuje Cię historia rzemiosła i zawodów, które powoli przechodzą do historii, koniecznie odwiedź Muzeum Kowalstwa i Ślusarstwa w Hajnówce, prowadzone przez Stanisława Mierzwińskiego, który jest związany z tymi fachami od pokoleń.

Dość powiedzieć, że kuźnia, którą prezentuje pochodzi z lat dwudziestych XX wieku! W muzeum możemy zapoznać się z wieloma eksponatami (jest ich kilkaset) oraz z prawdziwą, zabytkową kuźnią.

Nie tylko Pomnik Żubra… Rozpocznij wędrówkę szlakiem Puszczy – w Hajnówce

Zastanawiasz się, czy w samej Hajnówce znajdziesz „ślady” rozpościerających się w okolicy miasta białowieskich, pradawnych lasów?

W dzisiejszej Hajnówce nie jest to, wbrew pozorom, zadanie tak łatwe, czy wręcz oczywiste, jakby się mogło wydawać. Trzeba pamiętać, że miasteczko zawdzięcza swój rozwój, zarówno w II RP, jak i w latach powojennych uprzemysłowieniu i zbudowaniu nowych osiedli mieszkaniowych, które odbiegają stylem od tradycyjnej, podlaskiej architektury.

Na szczęście miasto nie pozbyło się swojej magii, którą współtworzą choćby monumentalne dęby, liczące kilkaset lat, które znajdziemy m.in. w okolicy parku.

Chcesz się przekonać jak wygląda i jak brzmi Puszcza? Jedną z najpopularniejszych tras, które poprowadzą Cię w to niezwykłe królestwo przyrody jest kolejka wąskotorowa – jedna z największych atrakcji Hajnówki i okolic.

Jeśli przyjedziesz do Hajnówki latem – możesz wybrać jedną z dwóch dostępnych tras: wiodącą z Hajnówki do Topiła oraz z Hajnówki do Doliny Rzeki Leśnej.

Czekając na kurs, w zabytkowym budynku dworca, możesz zwiedzić ekspozycję prezentującą historię tego miejsca.